اقتصاد دریا به فعالیت های اقتصادی مرتبط با دریا، از جمله حمل و نقل دریایی، شیلات، پرورش آبزیان، گردشگری و تولید انرژی مبتنی بر دریا، مانند انرژی باد و امواج دریایی و فعالیت‌های استخراج نفت و گاز از دریا اشاره دارد. اقتصاد دریا سهم قابل توجهی در اقتصاد جهانی دارد و میلیون ها و تریلیون ها دلار ارزش اقتصادی ایجاد می کند.
با ادامه رشد جمعیت جهان و افزایش تقاضا برای منابع دریاها و اقیانوس‌ها، انتظار می رود که اقتصاد دریامحور نقش مهمی را در پیشبرد رشد و توسعه اقتصادی ایفا کند. این امر منجر به شناخت فزاینده ای از نیاز به مدیریت منابع دریایی به شیوه ای پایدار شده است تا اطمینان حاصل شود که از آنها به گونه ای استفاده می شود که به نفع نسل فعلی و آینده باشد.
اقتصاد دریا همچنین پیامدهای مهمی برای تجارت و حمل و نقل جهانی دارد، زیرا اکثریت قریب به اتفاق کالاهای جهان از طریق دریا حمل می شود. بنابراین رشد و توسعه مداوم اقتصاد دریا نقش مهمی در شکل‌دهی چشم‌انداز اقتصاد جهانی در سال‌های آینده خواهد داشت.
مثالهایی از اقتصاد دریا محور
اقتصاد دریا به طیف وسیعی از فعالیت‌های اقتصادی اطلاق می‌شود که در دریاها و اقیانوس‌ها، روی سطح یا اطراف آنها اتفاق می‌افتد و استفاده از منابع اقیانوس برای مقاصد تجاری، صنعتی و تفریحی را ممکن می‌سازد. در اینجا چند نمونه از بخش های اقتصاد دریامحور آورده شده است:
حمل و نقل دریایی: این بخش شامل جابجایی کالا و افراد توسط کشتی های باری و تفریحی می شود.
انرژی فراساحلی: این بخش شامل تولید نفت و گاز دریایی، مزارع بادی و تولید نیروی جزر و مدی است.
آبزی پروری: این بخش شامل پرورش ماهی، صدف دریایی و جلبک دریایی، در دریاها یا در سیستم های محصور در خشکی است.
بیوتکنولوژی دریایی: این بخش از موجودات اقیانوسی و مواد ژنتیکی آنها برای توسعه محصولات و فناوری‌هایی با طیف وسیعی از کاربردها مانند داروسازی، آرایشی و بهداشتی و آنزیم‌های صنعتی استفاده می‌کند.
گردشگری و تفریح: این بخش شامل گردشگری ساحلی، اکوتوریسم، تماشای ماهیان مانند نهنگ‌ها و دلفین‌ها، غواصی و سایر فعالیت های تفریحی مبتنی بر دریا است.
شیلات: این بخش شامل برداشت ماهیان دریایی و صدف برای مصارف غذایی و … است.
معدن و استخراج نفت و گاز: این بخش شامل استخراج مواد معدنی و سایر منابع از بستر دریا است که به خصوص در ایران به این بخش از اقتصاد دریایی بیشتر از سایر بخش‌ها رسیدگی شده است.
اینها تنها چند نمونه از راههای متعددی است که اقتصاد دریامحور به فعالیت و رشد اقتصادی جهان کمک می‌کند.
اقتصاد و دریا و آبزی پروری
آبزی پروری یا پرورش ماهی یکی از سریع ترین بخش‌های تولید مواد غذایی در جهان است که ارزش آن بیش از ۲۵۰ میلیارد دلار در سال تخمین زده می‌شود.
چین بزرگترین تولید کننده محصولات آبزی پروری است که بیش از ۵۰ درصد از تولید جهانی را به خود اختصاص داده است.
رایج ترین گونه های پرورشی شامل ماهی سالمون، تیلاپیا، گربه ماهی و کپور است.
آبزی پروری این پتانسیل را دارد که به تقاضای رو به رشد برای غذاهای دریایی کمک کند، زیرا ذخایر ماهی های وحشی با کاهش جمعیت و افزایش فشار ناشی از صید بی رویه روبرو هستند.
این آمارها اهمیت اقتصاد دریا به ویژه در شیلات و آبزی پروری را برای امنیت غذایی، اشتغال و رشد اقتصادی نشان می‌دهد. با این حال، اطمینان از مدیریت پایدار این صنایع، حفاظت از اکوسیستم‌های دریایی و حفظ منابع آنها برای نسل‌های آینده مهم است.
کشورهای پیشرو در زمینه اقتصاد دریا چه کشورهایی هستند؟
هیچ کشوری وجود ندارد که در اقتصاد دریا از دیگری برتر باشد، چون اصطلاح “اقتصاد دریایی یا اقیانوسی” طیف گسترده ای از صنایع و فعالیت ها از جمله حمل و نقل دریایی، ماهیگیری، گردشگری، تولید نفت و گاز و تولید انرژی های تجدیدپذیر و غیره را در بر می گیرد.
با این حال، برخی از کشورها سرمایه گذاری قابل توجهی در توسعه اقتصاد دریامحور خود انجام داده اند و به عنوان رهبران در بخش های خاص شناخته شده اند. مثلا:
نروژ به دلیل صنعت پررونق نفت و گاز و همچنین بخش ماهیگیری قوی خود شناخته شده است.
ایالات متحده یک بازیگر اصلی در بخش حمل و نقل دریایی، و همچنین در تولید انرژی های تجدیدپذیر مبتنی بر اقیانوس، مانند مزارع بادی فراساحلی است.
چین بزرگترین کشور کشتی سازی جهان است و سرمایه گذاری زیادی در توسعه صنعت دریایی خود انجام داده است.
ژاپن پیشرو در بخش فناوری دریایی است و تمرکز زیادی بر توسعه فناوری های جدید برای صنایع ماهیگیری، حمل و نقل و انرژی دارد.
دانمارک پیشرو در توسعه انرژی باد فراساحلی با تمرکز قوی بر نوآوری و پایداری است.
هلند یک مرکز اصلی حمل و نقل دریایی و خدمات بندری است و همچنین خانه بسیاری از شرکت‌های فعال در تولید انرژی بادی دریایی است.
کره جنوبی یک کشور بزرگ کشتی سازی است و همچنین سرمایه گذاری زیادی در توسعه تولید انرژی های تجدیدپذیر مبتنی بر اقیانوس انجام می دهد.
سنگاپور با داشتن یکی از شلوغ ترین بنادر جهان و شهرت رو به رشد به عنوان مرکز خدمات دریایی و تامین مالی، بازیگر کلیدی در بخش حمل و نقل دریایی است.
استرالیا یک تولید کننده عمده مواد معدنی و نفت و گاز از اقیانوس است و همچنین دارای صنعت گردشگری رو به رشدی است که به شدت به سواحل، صخره های مرجانی و سایر جاذبه های اقیانوسی وابسته است.
اینها تنها مثالهایی از کشورهای پیشرو در زمینه اقتصاد دریا محور بودند که هر کدام در زمینه ای خاص به فعالیت های اقتصادی دریایی می پردازند.
وضعیت اقتصاد دریامحورد در ایران چگونه است؟
ایران دارای خط ساحلی وسیعی در امتداد خلیج فارس و خلیج عمان و دریای خزر است که فرصت های قابل توجهی را برای اقتصاد دریایایی کشور فراهم می کند. برخی از بخش های کلیدی اقتصاد دریایی ایران شامل کشتیرانی، عملیات بندری، شیلات، نفت و گاز و گردشگری است.
ایران دارای چندین بندر مهم از جمله بندرعباس و امام خمینی است که نقش مهمی در اتصال ایران به سایر نقاط جهان از طریق تجارت دریایی دارند. صنعت شیلات ایران نیز منبع مهمی برای غذا و اشتغال به ویژه در جوامع بومی ساحلی است و صنعت پرورش آبزیان نیز در سال‌های اخیر به کمک امنیت غذایی ایران و اشتغال جوامع محلی آمده است.
ایران همچنین یکی از بزرگترین کشورهای تولید کننده نفت در جهان است و دارای ذخایر قابل توجه نفت و گاز دریایی است و برای توسعه زیرساخت های نفت و گاز خود برای گسترش حضور خود در بازار جهانی انرژی سرمایه گذاری کرده است.
در انتها باید گفت خط ساحلی طولانی و سواحل زیبای ایران فرصت هایی برای گردشگری و تفریح نیز فراهم می کند، اگرچه این بخش به دلیل تحریم های سیاسی و اقتصادی با چالش هایی مواجه شده است.
